27 Ağustos 1974 Türkiye'nin en büyük ve dünyanın da sayılı barajları arasında yer alan Keban Barajı'nda deneme niteliğinde elektrik üretimine başlandı. 10 gün sürecek deneme çalışmalarından sonra Keban'dan sürekli olarak elektrik vermeye başladı.

9 Eylül 1974 yılında Keban Barajı ve Hidroelektrik Santralı Başbakan Bülent Ecevit tarafından hizmete açılarak üretime başladı.

8 tribünlü baraj yıllık 6 milyar 600 milyon KW saat enerji üreterek ülke ekonomisine büyük katkılar sağlıyor.

 Kurulduğu dönemde Türkiye’nin en büyük barajı olan Keban Barajı; Elazığ'ın 45 km kuzeybatısında, Malatya'nın ise 65 km kuzeydoğusunda olup, Karasu ile Murat Nehirleri'nin birleşmeleri ile meydana gelen Fırat Nehri'nin bu birleşme noktasından itibaren 10 km kadar mansaptadır. Baraj göl sahasının ortalama eni 150, boyu 425 km olup, alanı ise 64 100 km2'dir.

Temelden yüksekliği 210,86 m ve toplam gövde hacmi 15,5 milyon m3 olan Keban Barajı'nın arkasında 31 milyar m3 su toplanıyor. İlk merhalede toplam 620 000 kW olan 4 ünite yapılmış, ikinci safhada ünite adedi 8'e, toplam gücü ise 1 240 000 kW'a çıkarılmıştır.

Keban Barajı ve HES Tesisleri İnşaatı DSİ Genel Müdürlüğü'nce ele alınmış olup, bu konuda 6 ayrı ihale yapılmıştır. Bu ihalelerin en büyüğünü teşkil eden baraj ve santral inşaatı ihalesi, en uygun teklif veren Fransız ve İtalyan firmalarından müteşekkil bir gruba Aralık 1965 içerisinde, 700 milyon TL bedel üzerinden ihale edilmiştir. Projenin finansmanına; Dünya Bankası, Avrupa Yatırımlar Bankası, ABD, Fransa, Almanya ve İtalya katılmıştır. Tesis bedeli 509, kamulaştırma bedeli 198 ve Etüt ve Proje bedeli ise 76 milyon $'dır.

Keban Barajı için iki ayrı baraj tipinden meydana gelen karma bir baraj denilebilir. Kaya dolgu ve beton ağırlık barajı olan bu tiplerden; kaya olan birincisi, esas ana barajı teşkil eder. Kaya dolgu baraj sağ sahil kaya sathından sol sahilde en yüksek noktaya kadar 601,38 m olarak uzanmakta ve bu noktadan sonra 524,34 m uzunluktaki beton ağırlık barajı başlamaktadır. Kaya dolgu barajda kullanılan malzeme ile Türkiye'nin etrafını 50 cm eninde ve 5 m yükseklikte bir taş duvar ile çevirmek mümkündür. Kaya dolgu baraj gövdesi yüksekliği nehir tabanı seviyesinden 167 metre, temelden ise 210,86 metredir. Beton ağırlık barajının bu grupta sarf edilen beton miktarı ile 930 adet 40'ar daireli ve 10 katlı apartmanın beton işlerini yapmak mümkündür.

Yapıldığı tarih itibariyle, Keban Barajı yükseklik, hacim ve güç bakımından Türkiye'deki barajların en büyüğü olup, Dünyada:Yükseklik bakımından 18. (Dolgu barajların dördüncüsü) Hacim bakımından sun'i göller arasında 21. Enerji üretim kapasitesi bakımından hidroelektrik tesisler arasında 39. Dolgu hacmi bakımından 38.'dir. Barajın ana gayesi olan elektrik üretimini, santral binası içinde her biri 155 000 kW güce sahip8 adet jeneratör sağlanmaktadır. Baraj inşaatı bitiminde 4 tanesinin montajı tamamlanıp faaliyete geçirilmiş diğer 4 tanesi ise daha sonraki yıllarda tesis edilmiştir. Şalt sahası ise; santral binasından 14 400 volt olarak çıkan elektrik enerjisinin uzak mesafelere nakli için 380 000 veya 154 000 volta yükseltildiği sahadır ki, kısmen kaya dolgu barajın mansap eteğinin önünde ve kısmen santral binasının arkasında yer almaktadır. 380 000 volt'luk hatlar Ankara ve daha uzak mesafeleri, 154 000 voltluk hatlar ise Doğu ve Güney Doğu'yu beslemektedir.

Derivasyon tünelleri inşaatı ilk olarak ayrı bir mukavele ile Arı inşaat Şirketi tarafından ele alınmıştır. İnşaat, Haziran 1965'te fiilen başlamış ve hafriyat 1,5 yılda tamamlanmıştır. Fakat tünellerin geçtiği zeminin jeolojik yapısının elverişsiz olması sebebiyle tünellerin büyük bir kısmının betonla kaplanması mecburiyeti doğmuş, iş hacminin bu yüzden çok artması ve derivasyon tarihinin arz ettiği kritik durum üzerine Arı İnşaat Şirketi tasfiye olunarak tünellerin betonla kaplanması işi ana inşaat müteahhidine ek iş olarak verilmiştir. Derivasyonun 1967 Kasım ayında gerçekleşmesi mümkün olmuştur. 1 no'lu derivasyon tünelinin uzunluğu709, 55; 2 no'lu tünelin ise 740 m'dir. Derivasyon tünellerinin iki görevi vardır: Bunlardan birincisi inşaat esnasında Fırat nehrinin yolunun değiştirilmesini sağlamaktır ki kaya dolgu baraj yerindeki inşaat çalışmaları ancak bu şekilde mümkün olabilir. İkincisi ise baraj gövdesi arkasında su tutulmağa başlanması ile Fırat'ın getirdiği suyun bir miktarını mansaba iletmektir.

Dolusavak, baraj arkasında meydana gelen gölde fazla olarak biriken suların baraj gövdesi üzerinden taşmasını önlemek maksadıyla bu fazlalığı gövdeye zarar vermeden nehrin mansabına iletecek beton bir kanaldan ibarettir. 124 m genişliğinde olan bu kanal gövdenin üzerinden başlamakta ve aynı genişlikte 400 m devam etmektedir. Gövde üzerinde mevcut 6 kapak ile saniyede 17 000 m3 su tahliye edilebilmektedir. Keban Barajı ve Hidroelektrik Santrali'nin direkt faydası Kuzeybatı, Doğu ve Güney Doğu Anadolu'nun sosyal gelişiminde rol oynayacağı büyük hizmetlerdir. Aynı şekilde Batı Anadolu'nun ilerlemesinde de büyük rolü olacaktır. Üreteceği enerji ile Doğu Anadolu'da Maden'de demir çelik ve süper fosfat, Guleman'da ferrokrom, Ereğli'de elektrolik bakır, Seydişehir'de alüminyum, Karadeniz Bölgesi'nde bakır rafinerisi sanayilerini besleyebilecek yani kendi pazarını kendisi doğuracak şekilde plânlanmıştır. Bunun dışında Fırat'ın güney kısımlarında kurulacak diğer baraj ve santrallere sağlayacağı teknik fayda, feyezan kontrolü, balıkçılık, nakliyat ve eğlence dinlenme sahaları yaratması bakımından hizmetleri çok önemlidir.

Fırat Nehri üzerinde bulunan bu önemli barajın yıllık üretimi ortalama 6 milyar 600 milyon kWh olup, barajın üretim rantabilitesi su tutma ve savaklama şartlarının tam olarak uygulanması ile mümkündür. Bu sebeple, dolusavak boşaltım kanalında ve savaklanan suyun düştüğü bölümde ilave tedbirlerin alınması gerekmiştir. Keban Barajı dolusavak şut kanalında suyun savaklanması sırasında oluşan kavitasyon hasarlarının önlemesi, dolusavak iyileştirilmesi (havalandırma sistemi ilâvesi) ve savaklanan suyun meydana getirdiği oyulmaların engellenmesi 1989 yılında yapılmıştır.

SANTRAL YERLİ VE MİLLİ İMKANLARLA YENİLENDİ

Kaya, 1970'li yılların teknolojisi ile kurulan santralin mekanik ve elektrik sistemlerinin zamanla yorulması ve bugünün ihtiyaçlarını karşılamaması yüzünden Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının destekleri ile Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) ve TÜBİTAK MAM Enerji Enstitüsü tarafından rehabilitasyon projesi yürütüldü.

Rehabilitasyon çalışmasıyla santralin mekanik ve elektronik sistemlerinin yerli ve milli imkanlarla yenilendi.

 8 ünitenin Rehabilitasyonu ile santral günümüz teknolojisiyle donatıldı.

Aynı zamanda kurulu güçte çalıştırmakta zorluk çekilen üniteleri daha büyük güçlerde, 180 megavata kadar çalışır duruma getirildi.

-KENDİNİ DEFALARCA AMORTİ ETTİ-

Baraj, yapım amacı doğrultusunda yıllardır görevini yerine getirdi, maliyetini de defalarca amorti etti.

Keban Barajı ve HES her ünite 1.330 MW Kurulu Güç , 8 Ünite  ile Yıllık 6.Milyar 600 milyon GWh Yıllık Üretim gerçekleştiriyor.

Keban Barajı, elektrik üretimi, balık üretimi gibi katkıları göz önüne alındığında geçen yıl yaklaşık 1 milyar dolar ülke ekonomisine katkıda bulunmuştur

50 yılda toplam 283 bin GWh elektrik üretimi ile ekonomiye toplam 744 milyar lira katkı sağlandı.

Türkiye ekonomisine ciddi katma değer sağlayan Keban Barajı, sanayimize güç verirken   ülkemizi aydınlatmaya devam ediyor.