Bugun...

EĞİTİMCİ - YAZAR : MİDRAN YOKUŞ

Keban Köyleri 9-14 Bölükçalı,Güneytepe,Kopuzlu,Delikavak,Üçpınar,Koyunuşağı

Tarih: 15-01-2025 13:00:00 Güncelleme: 15-01-2025 13:08:00

Keban Köyleri 9-14 Bölükçalı,Güneytepe,Kopuzlu,Delikavak,Üçpınar,Koyunuşağı

(Kaynak:

FıratÜniversitesiHarputAraştırmalarıDergisi (FÜHAD) Cilt: 6, Sayı: 12, Eylül 2019, s. 1-34, ISSN: 2148-2527

JournalofHarput Studies, Vol.6,Issue12, September 2019,pp.1-34

Araştırma Makalesi/ ResearchArticle

YÜZYILINİLKYARISINDAKEBANKÖYLERİNİNİDARİ VE DEMOGRAFİK YAPISI

AdministrativeAndDemographicStructuresofKeban’sVillagesInthe First Half 19th Century

Enver ÇAKAR^*)

BÖLÜKÇALI-HACISOR (9)

Hacısor Mezrası: Bugün Bölükçalıyeni adını taşımaktadır ve köy statüsündedir. Fakat 19. yüzyılın ilk yarısında Çemişgezek Kazası’nınHidi (Hedi) Köyü’ne bağlı bir mezraydı⁷⁰. Bu mezrada 1835 yılında 7 hane ve 22 erkek (tahminen 44 kadın ve erkek) Müslüman nüfusun yanı sıra, Rum milletinden bir hane ve bu haneye kayıtlı 4 erkek (tahminen 8 kadın ve erkek) nüfus da bulunmaktaydı⁷¹. Bu Rum aile Keban’da madencilikle uğraşırken sonradan buraya yerleşerek çiftçilikle meşgul olmuştur. Hacısor Mezrası’nın 1840 yılında ise 5 hane ve 16 erkek nüfusu vardı⁷². Mezranın bağlı olduğu Hidi Köyü’ne gelince, bugün Aydınlar yeni adıyla Elazığ Merkez ilçe sınırları içerisinde yer almaktadır.

GÜNEYTEPE-HALİFEUŞAĞI (10)

Halifeuşağı Mezrası: Yeni adı Güneytepe’dir ve köy statüsündedir. Fakat 1834 yılında Harput Kazası’na bağlı Üçağaç Köyü perakendesinden bir mezraydı.Bumezranın7 hane ve 20 erkek (tahminen 40 kadın ve erkek)

⁶⁶BOA, NFS-d,no:2604,s. 533-535.

⁶⁷ “Karye-i Denizlü nam-ı diğer Ağındon”. 998 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Diyâr-i Bekrve‘ArabveZü’l-Kâdiriyye Defteri(937/1530), Dizin ve Tıpkı basım,Ankara,1998,s.

96. 1518 tarihli tahrir defterinde, halkı Müslüman olan bu köy için sadece Ağındon adının kullanılmış olması (bkz. BOA, TD, no: 64, s. 694), Denizli adını Osmanlı hâkimiyetinin ilk zamanlarında aldığını göstermektedir.

⁶⁸BOA,NFS-d, no:2587,v. 39a-b.

⁶⁹ Bu kervansaray hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Korkmaz Şen, “Elazığ/Keban- Denizli Köyü Kervansarayı (Makıt Han)”, Bitlis Eren Ürniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4/1 (2015), s. 209-231.

⁷⁰16.yüzyıl kayıtlarında bu mezradan bahsedilmemektedir.

⁷¹BOA,NFS-d,no:2603,s.343, 435.

⁷²BOA, NFS-d,no:2604,s. 485-486

FıratÜniversitesiHarputAraştırmalarıDergisiCilt:6,Sayı:12,Eylül 2019 15

nüfusu vardı. Hanelerden ikisi Tilek⁷³’te Soytarıuşağıdenilen yerde yer- leşmişti⁷⁴.

KOPUZLU-HORUNEK (11)

Horunek Köyü: Yeni adı Kopuzlu’dur. 19. yüzyılın ilk yarısında Arap- girKazası’nabağlıydı.1832yılındamalistatüsütımarolanHorunekKöyü⁷⁸, 24 hane ve 104 erkek nüfusa sahipti. Bu köy nüfusuna kayıtlı olan bazı kimseler, bahsedilen tarihte, ticaret yapmak veya bir işte çalışmak maksadıyla Suriye’de bulunuyordu⁷⁹.

DELİKAVAK-KERKÂH (12)

Kerkâh Köyü: Adı Delikavakolarak değiştirilen bu köy, Keban Baraj Gölü altında kaldığı için bugün mevcut değildir. 19. yüzyılın ilk yarısında Çemişgezek Kazası’nınKirnirNahiyesi’ne bağlı olan Kerkah⁸⁰’ın 1835 yılında 32 hane ve 95 erkek (tahminen 190 kadın ve erkek) nüfusu vardı. Köyün ihtiyarı Alioğlu Hüseyin, imamı da MonlaVeliidi⁸¹. Aynı tarihte,

⁷³ElazığMerkezilçeKalkantepeKöyü.

⁷⁴BOA,NFS-d,no:2675,v.188b-189a.

⁷⁵ 16. yüzyılda Çemişgezek Sancağı’nda mevcut olmayan bir köydür. Dolayısıyla Osmanlı döneminde iskân olarak bu adı almıştır.

⁷⁶BOA,NFS-d, no:2603,s. 316-324.

⁷⁷ BOA, NFS-d, no: 2604, s. 500-509. Mezraların nüfusu ayrıca belirtilmemiş, köyle birlikte yazılmıştır.

⁷⁸ 1518’de Horenekolarak kaydedilen bu köy, yine tımar olup 6 hane (evli) ve 1 mücerred (bekâr) yetişkin erkek nüfusa sahipti. Bkz. BOA, TD, no: 64, s. 706.

⁷⁹Bunlardan Haliloğlu Mehmed Ali Hama’da, Çukadaroğlu Yusuf, Osman, İsmailoğlu Hacı Muhammed ve oğlu Ali Halep’te, Süleyman da Şam’da bulunuyordu. BOA, NFS-d, no: 2587, v. 42a-b.

⁸⁰Kerkâh,16.yüzyıldaÇemişgezekSancağı’nınKebanNahiyesi’nebağlıbir köydü.

⁸¹BOA,NFS-d, no:2603,s. 269-2

Enver ÇAKAR,

16 19.YüzyılınİlkYarısındaKeban KöylerininİdariveDemografik Yapısı

Kerkâh Köyü’nün 5 hane, 21 erkek Müslüman ve 1 hane, 4 erkek gayrimüslim (Markos oğlu Ohan’ın ailesi) nüfuslu Ahurikile 19 hane ve 53 erkek nüfuslu Niskuşağıadlı iki mezrası da vardı. Bu mezralarıyla birlikte köyün toplam hane sayısı 56, nüfusu ise 169 erkekten (tahminen 238 kadın ve erkek) oluşuyordu⁸². Kerkâh’ta iki hane (5 erkek nüfus), Niskuşağı’ndan da bir hane (3 erkek nüfus) aslen Akuşaklı⁸³’ydı.

Kerkâh Köyü’nün, 1840 yılında da 34 hane ve 84 erkek (tahminen 168 kadın ve erkek) nüfusu vardı. Köyün birinci muhtarı Ali oğlu Hüseyin,ikinci muhtarı ise kardeşi Halil idi⁸⁴. Niskuşağı bu tarihte artık müstakil bir köy olarak kaydedilmiştir. Ahurik Mezrası’nda ise sadece 1 hane ve 4 erkek gayrimüslim nüfus bulunmaktaydı⁸⁵.

ÜÇPINAR-KİLİRUŞAĞI (13)

Kiliruşağı Mezrası: Bugünkü adı Üçpınar’dır. Cihanbeyli Aşireti’nin kollarından biri olan Zeyve Aşireti’ne mensupturlar⁸⁶. Harput Kazası sınırları içinde yer alan Kiliruşağı’nın 1834 yılında 15 hane ve 23 erkek (tahminen 46 kadın ve erkek) nüfusu⁸⁷, 1844 yılında ise 17 hane ve 43 erkek (tahminen 86 kadın ve erkek) nüfusu bulunmaktaydı⁸⁸.

KOYUNUŞAĞI-KOYİNAN ( 14)

Koyunuşağı Mezrası: Harput Kazası’na bağlı bir mezraydı. Zeyve Aşireti’nden olan bu mezranın 1834 yılında 11 hane ve 15 erkek⁸⁹ (tahminen 30 kadın ve erkek), 1844 yılında ise 14 hane ve 36 erkek (tahminen 72 kadın ve erkek) nüfusu vardı⁹⁰.

Bu yazı 2012 defa okunmuştur.