M. Eşref Akyazı
Sağdıçlar Köyünün Monoğrafik İncelenmesi
F.Ü. Sosyal Antropoloji Bitirme Tezi
Hamzikan köyü ile ilgili bu kaynağı bize temin eden köy Muhtarı Halis Torğut’a, teşekkür ediyoruz.
M. Eşref Akyazı hocamızın “Bitirme Tezi” olarak hazırladığı bu çalışma 40 sayfadan ibarettir. I. Bölüm: “Köyün Genel Durumu, Sınırları, Tarihçesi, Coğrafi Durumu, Tarım, İklim, Bitki Örtüsü, Hayvancılık, Ulaşım, Ekonomik Yapı, Yakıt, Sosyal Yapı ve Ahlak” konularını içermektedir. II. Bölüm: “Kız Beğenme, Söz Kesme, Şerbet İçme, Alış-Veriş, Nişan, Çeyiz Serme, Dini Nikâh, Çeyiz Toplama, Gelin Alma, Kına Gecesi, Düğün” konularını anlatmaktadır. III. Bölüm ise; Köyde yapılan mahalli yemeklerden bazılarının tarifleri üzerinde açıklamalardan oluşmakta ve IV. Bölüm’de köyde yaşayan insanlardan hikâyeler derlenmiş, son V. Bölümde de “Köyde Söylenen Bilmeceler, Sözcükler, Batıl İnançlar” konuları işlenmiştir.
Bu yazı dizimizde, köylerimizle ilgili en ince ayrıntılar bile bizim için kıymetlidir. Ancak köylerimizin tarihi dokusu daha önem kazanmaktadır. Bu nedenle öncelikle Hamzikan ( yeni adı SAĞDIÇLAR) tarihi üzerinde duracağız.
“ GENEL DURUM
Sağdıçlar Köyü, Büyük Mahalle, Orta Mahalle, Kırklar Mahallesi olmak üzere üç mahalleden barettir. Adı geçen mahallelerin ayrı ayrı özelliği olup, Coğrafi ve Tarihi bölümlerinde ayrıca izah edilecektir.
İlkokul ve Cami Büyük Mahallededir. İlkokul 1945 yılında öğretime açılmıştır. Cami 1896 yılında yapılmış olup Çöteli beylerinin vakfıdır. Ancak 1961 yılında kurulan bir dernekle, eski cami yıktırılmış yerine bugünkü şekli ile yeni cami yaptırılmıştır. (Ek bilgi: Hamzikan, Sünni mezhebe mensup, Kürt köyüdür.)
Köyün mezarlığı takriben ilkokula 500 metre uzaklıkta bulunan Orta Mezra üstündedir. Kırklar Mezrası, Büyük Mahalleye 2,5 Km. uzaklıkta olup, yaya 30 dakikalık yoldur. Köyün yolları, köyün kuruluşundan beri mevcuttur. Köye ilk motorlu taşıtların girişi de bu tarihe rastlanmaktadır. …sular doğal kaynaklardan elde edilmektedir. Köyün batısında yapılmış tarihi bilinmeyen bir kale mevcuttur.
KÖYÜN SINIRLARI:
Keban kazasının 29 köyünün içerisinde sınırları en geniş olan Sağdıçlar köyüdür. Elâzığ’ın hiçbir köyü bu kadar geniş mera ve otlağa sahip değildir. Doğusunda Büyükçalı (Hacisor), kımen Hedi (Aydınlar), Batı: Keban Barajı ve Karkit (Büklümlü), Güneyinde: Sino ve Ulupınar (Birvan) Kuzeyinde Taşkesen (Yukarı Mişelli) köyleri ile çevrilidir. Kırklar Mezrası, Kırklar Dağı eteğinde kurulmuştur. Esasen Kırklar ismini bu dağdan almaktadır. Kırklar Tepesi, Kırkların uğrak ve mekânı kabul edilir. Halen Kırklar Mahallesi halkı tarafından ziyaret edilen tepede zaman zaman adaklarda kesilir. Halk Müslüman’dır. İnançları şimdiki halde İslâmi inançlara dayanır. Batıl inançlara daha önce değer verilmiş ise de bilahare farkına varılmış ve terk edilmiştir…
KÖYÜN TARİHÇESİ:
…Orta Mahallenin esas eski adı Bekiran’dır. Bekiran isminde Bağdat’tan gelme nüfuslu bir kişinin köye yerleşmesi ile mahalle kurulmuştur. Bağdat’lı Bekiran her iki mahalleden yer verilmediği için her iki mahallenin ortasında yerleşmesinde zamanın hükmüne göre sakınca görülmemiş ve bilhare bu kişinin yerleştiği yer Bekiran olmuştur. Ancak bu ismin yerine Orta Mezra adı yerleşmiştir. Sağdıçlar köyünün Hamzikan olarak adlandırıldığına dair elde kati ve gerçek tarih ve bir kayıt yoktur. Çünkü mevcut kayıtlarda Gümüşmade Bahçeleri geçer. Elâzığ merkezine bağlı Hal köyünde Baki Bey isminde bir zatın evinde deriye yazılı köy isimlerinde yine Gümüşmaden Bahçeleri olarak geçer. Köyün kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Elde edilen bulgulara göre Hamzikan isminin Rumi 1210 tarihinden sonra aldığı gereğine inanmaktadırlar. Denildiğine göre Hamza isminde Malatya veya Baskil’den gelme bir şahsın buraya yerleşmesinden sonra Hamzikan adını aldığı söylenmektedir. Ancak köylü bu konuyu olduğu gibi kabullenmiştir. Buna rağmen her hangi bir kanıtlayıcı bilgi yoktur. Keban Etibank İşletmesi’nde mevcut bir kararın tercümesinde denilir ki; Gümüşmaden Bahçeleri’nde, İnik ve Melik, Gışgışık mevklerinde Agop ile Sarkis’in körükle kaçak maden (Gümüşlü Kurşun) erittiklerinden dolayı idamlarına karar verilmiştir. Adı geçen mevkilerinin tanesi yani İnik ve Melik mevkileri halen Sağdıçlar köyünde mevcut olup, aynı isimle söylenmektedir. Halen Kömür mevkii diye söylenen yerin civarında maden cürufları mevcuttur. Bu tarihi köy Yusuf Ziya Paşa’nın Keban’a hâkim olduğu devirlere rastlar. (Keban camisini yaptıran Paşa Rumi 1210-1212) Bu tarihi caminin duvarlarının yapıldığı tarihtir.
(Yazı devam edecektir.)